Van ‘Zwart Nazareth’ tot ‘Leven in de Branderij’

Eindelijk komt er leven in de Branderij! De Brandersbuurt in Schiedam zal de komende jaren transformeren tot een heerlijk woonmilieu, waar historie en modern woongenot hand in hand gaan. Een goed moment om niet alleen vooruit te kijken, maar ook de balans op te maken van hoe we hier gekomen zijn. Want, hoewel het hier binnenkort fantastisch wonen is, was het in vroeger tijden lang niet zo’n feest. We nemen je mee terug naar het ‘Zwarte Nazareth’ van weleer.

Zwart Nazareth

Historicus Auke van der Woud schreef met ‘Koninkrijk vol Sloppen’ een meeslepend boek over de haast vergeten sloppenwijken van de 19e eeuw in de Nederlandse Steden. De nostalgische gevoelens die velen van ons overmannen als we ‘gezellig’ in een oude binnenstad zijn, worden in dit boek behoorlijk gerelativeerd. In de steden was het vroeger namelijk lang niet altijd een pretje. Nu hippe stadswijken, neem bijvoorbeeld de Amsterdamse Jordaan, waren oorspronkelijk krottenwijken waar het klootjesvolk in erbarmelijke omstandigheden leefde. Schiedam was in deze categorie geen uitzondering - integendeel, het was erom berucht. Met name door de succesvolle jeneverindustrie ontstond een situatie die we nu onleefbaar zouden vinden. De schoorstenen van de overal aanwezige fabriekjes braakten zwarte roet uit, die vervolgens neerdaalde op de armetierige arbeidershuisjes in de directe nabijheid - aanleiding voor de oude Schiedamse bijnaam ‘Zwart Nazareth’. Veel oude namen, zoals de Verbrande Erven, Achter de Teerstoof en Spinhuispad verwijzen nog naar deze barre geschiedenis. Wie scherp kijkt naar de oude straatbeelden ziet door de nostalgie heen slecht gebouwde en te kleine woningen, hutjemutje op elkaar gebouwd. De grachtjes en sloten die het gebied doorsneden waren open riolen, die zeker in de zomermaanden onuitstaanbaar konden stinken. Pas in de tweede helft van de 20e eeuw werd er definitief een einde gemaakt aan deze onleefbare omstandigheden, maar dat ging wel gepaard met harde hand.

Harde heelmeesters

Voor wie bekend was met deze armoedige omgeving moet de moderne architectuur van de naoorlogse wijken als Nieuwland en Groenoord als een ongelooflijke verademing gevoeld hebben. De nieuwe zakelijke woningbouw bood zeeën van ruimte, licht, groen in comfortabele en hygiënische omstandigheden: een ware revolutie. Tegenwoordig zien we met name de weinig karakteristieke herhaling en de goedkope industriële technieken van de verouderde portiekflats, maar we kijken met andere ogen dan de mensen van toen. De Brandersbuurt was net als grote delen van de binnenstad verouderd en hard toe aan een grote schoonmaak. Deze volgde onvermijdelijk. De bouwvallige arbeidershuisjes werden vrijwel allemaal gesloopt, de sloten en grachtjes gedempt. Jeneverbranderijen werden gesloten, gesloopt of getransformeerd naar een nieuwe functie. De sloop was zo omvangrijk dat luchtfoto’s uit de jaren 60 en 70 lijken op die van een flink gebombardeerde stad, met plukjes huizen tussen grote kaalgeslagen vlaktes. In enkele tientallen jaren werd de geschiedenis van de Brandersbuurt weggepoetst alsof het een zwarte bladzijde uit de geschiedenis betrof. In Schiedam verrezen grootschalige en karakterloze nieuwbouwprojecten, die weinig recht deden aan de historische context. De ellende van de Brandersbuurt was voldoende aanleiding voor een vlucht voorwaarts, maar deze vlucht leidde hier tot een vrijwel volledige vernietiging van de geschiedenis. Het kind werd met het badwater weggegooid, maar niet voorgoed.

Revival

De laatste decennia ontstaat er een groeiend besef van de waarde van de historische stad. De stad is op alle fronten aan een revival bezig en ook Schiedam heeft haar erfgoed herontdekt. Met unieke historische parels als de Lange Haven, de Korenbeurs en de hoogste historische molens van de wereld heeft Schiedam een buitengewoon rijk erfgoed. Nu is het zaak hier op een juiste wijze op verder te bouwen. Dit is een proces van een lange adem. De plannen voor ‘Leven in de Branderij’ van Architéma Architectuurstudio zijn hierin een belangrijke schakel. Het Zwarte Nazareth van de Brandersbuurt mag dan definitief tot het verleden behoren, het Nazareth 2.0 van dit nieuwe woonmilieu zal zeker zijn deel hebben aan de wedergeboorte van een historisch en vitaal Schiedam.

Blijf op de hoogte over de ontwikkelingen in de Brandersbuurt middels onze website, social media en via de projectwebsite: levenindebranderij.nl. Schrijf je in als belangstellende en mis niets!